Aswoensdag

Vastenavond

Ook gekend als ‘Vette Dinsdag’ of ‘Mardi Gras’ is de dinsdag voor Aswoensdag en traditioneel het einde van de carnavalsperiode. Tot dinsdagnacht mag nog carnaval worden gevierd en is het toegelaten zich als vastenavondgek te verkleden. In de katholieke traditie is klokslag middernacht carnaval voorbij en begint de veertigdaagse vastentijd tot het paasfeest.

Aswoensdag

Aswoensdag is de eerste dag van de 40-daagse vastenperiode (zondagen niet meegerekend, dus eigenlijk 46 dagen) voorafgaand aan Pasen. In die veertig dagen voor Pasen leven de mensen sober, er wordt alleen het hoogstnoodzakelijke gegeten. De vastentijd herinnert de katholieken aan een verhaal uit de bijbel waarin Jezus veertig dagen in de woestijn doorbracht zonder eten en drinken. Aswoensdag is voor de katholieken een verplichte vastendag. Vasten hoeft ook niet op zondag, want de zondagen zijn zo bijzonder voor de gelovigen dat het feestdagen zijn.

Om de ernst van het niet zomaar alles te kunnen eten en drinken te onderstrepen is er op Aswoensdag een kerkdienst in de katholieke kerk waarbij iedere kerkganger naar voren moet komen en voor het altaar staand van de priester een kruisje van as (verkoolde blaadjes) op het voorhoofd krijgt, met de woorden
“Gij zijt gekomen uit as en tot as zult ge wederkeren”.

As is een teken van menselijke gebrekkigheid en sterfelijkheid. As is ook een teken van nieuw leven. In vroegere tijden werd met as gewassen: as heeft een reinigende kracht. Ook het afbranden van de stoppels op akkers maakt de grond vruchtbaar. As werd op het hoofd van zondaars gestrooid; as reinigt en geeft kracht tot nieuw leven. De as voor het askruisje is afkomstig van de verbrande en gezegende palmtakjes van de paasperiode van het voorgaande jaar. Als symbool betekent het dat de takjes van jubel en vreugde verbrand moeten worden – door de dood heengaan – om tot teken te worden van het kruis, de dood en de verrijzenis.

Sluiterkensdagen

Een oud Vlaams gebruik dat in het vergeethoek is geraakt, zijn de vier dagen vóór Aswoensdag. Op die dagen mogen respectievelijk de moeders, de vaders, de meisjes en de jongens buiten- of opgesloten worden. Om weer vrijgelaten te worden moeten ze de ‘daders’ trakteren of een gedane belofte inlossen.

Kwenenzondag of stomduivelzondag

Derde zondag van de vasten, dan wordt de winter verbrand in de vorm van een pop die een ‘oude kween’ voorstelt, en het evangelie op de derde zondag van de vasten handelt over een door Jezus uitgevoerde duiveluitdrijving bij een stomme man, die van weeromstuit kon spreken, vandaar dat deze dag ‘Stomduivelzondag’ wordt genoemd.

Is vasten nog van deze tijd?

“Jazeker, meer dan ooit zou ik durven te zeggen. Mijn krant, radio, sociale media en TV staat er redelijk vol van: Dry January – de maand januari zonder alcohol; Tournée Minerale – de maand februari zonder alcohol; Donderdag Veggiedag – een vegetarisch gerecht en dus geen vlees eten op donderdag. En eigenlijk zou ik ook nog moeten detoxen, mijn lichaam reinigen van afvalstoffen.

Eigenlijk waren wij Christenen met onze veertigdaagse vastenperiode dus een beetje trendsetters en dan zou je dus bijna kunnen verwachten dat de influencers, de modebewuste trendsetters, vandaag allemaal een post, een boodschap dus, hebben geplaatst op Instagram, hun geliefkoosd medium om zichzelf te laten zien, met hun vastenkruisje.

En dat elke nieuwsuitzending vandaag Aswoensdag als hoofdpunt heeft en het editoriaal van onze kranten hierover gaat. Wel, ik heb het vandaag zo’n beetje gevolgd en veel ‘coverage’ – om nog eens een modeterm te gebruiken – hebben we niet gehad.

En eigenlijk moet dat niet verbazen, lieve medemensen, want ons Vasten is niet gericht op onszelf, het is geen uitdrukking van zelfontplooiende autonomie. En dat lijkt tegenwoordig het centrale streven van onze maatschappij te zijn met de focus op het eigen welzijn, de zelfautonomie, de focus op het ik.

Ja, hier zijn wij Christenen weeral tegendraads, want ons vasten is niet gericht op onszelf, maar op Christus en zoals we in de eerste lezing hoorden, het is in sé zelfs geen individuele zaak, maar één van het ganse volk, van de ganse samenleving. (…)

Dus ja, laat ons – zeker vandaag en op Goede Vrijdag – het onthouden van voedsel serieus nemen en laat ons ook trachten van onze ‘verslavingen’ een beetje los te komen door minder. Maar het Evangelie benadrukt dat ons vasten geen zaak is van posts op Instagram, maar een innerlijke weg enkel gericht op de Vader, in het verborgene. Moge dit onthouden, dit minderen ons tijd en kansen geven om ons meer te richten op God. (…)

Het is geen evidente weg, maar het is een doenbare weg. Een weg buiten onszelf, gericht naar onze God – het is vandaag onze weg naar Pasen.”

Kerk O.L.V. van Stokkel, aswoensdag, 22 februari 2023, preek door E.H. permanente diaken Dirk Van Erps