Vlaanderen’s liefste vrouw

ONZE-LIEVE-VROUW VAN VLAANDEREN

Een titel, een beeld, een lied verenigd in één verhaal over schoonheid en vroomheid – De genese van hét icoon van Vlaanderen’s emancipatie

1843 – Mevrouw Adelaïde d’Hane-Steenhuyze-de Potterde Commines (1803-1844) beslist een groot Mariabeeld aan de nieuwe kerk van de paters Jezuïten in de Posteernestraat te Gent te schenken. Het marmeren beeld met een hoogte van 2,75 m wordt gemaakt door de jonge Antwerpse beeldhouwer Jen-Baptiste Decuyper en op 1846 in de nis boven het hoofdaltaar geplaatst.

1860 – Op 9 mei worden de verguld zilveren kronen geplaatst op de hoofden van Maria en Jezus door Mgr Gonella, de Nuntius van Paus Pius IX.

1861 – Op 9 mei overhandigen de notabelen van Gent een verzoek aan de bisschop om dit als eerste gekroonde Mariabeeld in Vlaanderen “Notre Dame de Flandre” te mogen heten.

1892 – De Paters Jezuïeten van Gent krijgen de toelating om op 9 mei de kerkelijke getijden te bidden en een eigen mis te lezen ter ere van OLV van Vlaanderen; sindsdien wordt de Beeldkroning door een plechtige Novene herdacht.

1910 – Voor het “Gulden Jubelfeest der Kroning van Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen” werd het Marialied “Liefde gaf u duizend namen” geschreven door tekstschrijver A. Cuppens en toondichter L. Vocht.

1956 – De residentie van de Posteernestraat wordt opgeheven en het Mariabeeld wordt naar de kerk van het Sint-Barbaracollege in de Savaanstraat overgebracht.

1960 – Het eeuwfeest van de kroning wordt gevierd maar nadien taant de verering mede doordat de kerk in de Savaanstraat vaak is gesloten.

2010 – Door de oprichting van een Beschermcomité wordt er nog een waardig dubbelfeest georganiseerd voor de 150ste verjaardag van de kroning en de 100ste verjaardag van het lied.

EUROPADAG

Wat vieren Europeanen op Europadag ? 9 mei 1950 was de dag waarop Robert Schuman, een van de founding fathers van de Europese Unie (EU), een historische verklaring aflegde, de Schumanverklaring genoemd. Daarin stelde hij voor een Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) op te richten. Het idee was dat de deelnemende lidstaten deze oorlogssectoren onderling afhankelijk zouden maken. Zo zou een nieuwe Frans-Duitse oorlog voorgoed onmogelijk zijn. De EGKS zou later uitgroeien tot wat wij vandaag kennen als de EU.

Reeds toen het enkel ging om de coördinatie van de kolen- en staalindustrie hadden de eurocraten een waar politiek project voor ogen. Het hoeft dus niet te verbazen dat de festiviteiten op Europadag traditioneel meer doen denken aan een nationale feestdag dan aan het feest van een internationale organisatie. Inderdaad, we zien vooral de overtuigde Europeanen op 9 mei steevast meegolven op de meesterlijke tonen van het Europese volkslied en zwaaien met de blauwe vlag met gele sterren.

Europese politici leggen grootse verklaringen af over hoe de EU vrede bracht op ons continent. Ze vergeten dan even de incompetentie van de EU om te reageren op de genocide in de Balkan en, recenter, de oorlog in Oekraïne. Ze roepen op tot meer Europa of, nog origineler, een ander Europa. Want enkel een postnationale federale unie kan daadkrachtige oplossingen formuleren voor de problemen van de 21ste eeuw. Of het nu het zwerfvuil dan wel klimaatopwarming betreft.

Patriottistische hypocrisie

Bijzonder ironisch daarbij is dat de zelfverklaarde anti-nationalisten bijzonder veel gelijkenissen vertonen met de traditionele volksnationalist. Zij die walgen van betogingen met Vlaamse Leeuwen met zwarte klauwen, zij die de Catalanen in de steek lieten omdat ze wapperden met de separatistische vlag met blauwe driehoek, vinden het geen probleem om zelf als trouwe militanten te zwaaien met hun vlag.

Ze verheerlijken figuren als Schuman en Spinelli, die in feite niet meer zijn dan de nationale helden van Brussel. Ze dromen luidop van een leger onder één Europees leiderschap. Ze verlangen naar een Europese president, rechtstreeks verkozen door alle Europeanen. Sommigen gaan zelfs zo ver dat ze een Europees Olympisch team wel zien zitten. Want enkel door onze talenten en krachten te poolen, kan de EU slagen !

Die houding tegenover nationale symboliek en patriottistische trots is minstens dubbelzinnig maar in wezen ook heel hypocriet. Daarnaast toont ze ook opvallende gelijkenissen met de recente dubbele houding van bijvoorbeeld de liberalen of groenen in ons land. Hun heruitgevonden Belgisch nationalisme is natuurlijk ethisch superieur aan de roep van Vlaams-nationalisten om meer autonomie.

Maar, zo zeggen de euronationalisten, het grote verschil is dat de Europese vlag staat voor vrede en verbondenheid, terwijl een nationale vlag een relict is uit een eeuwenoud verleden van kanonnen en bajonetten, veldslagen en verdriet.

Europese én nationale overwinningen

De Europese vlag is er inderdaad een van verbondenheid, samenwerking en integratie. Maar door hun gedrag lopen bepaalde eurofielen het risico om die vlag te vervormen tot een exemplaar dat staat voor uniformiteit, eenheidsdenken en, bovendien, de onderdrukking van elke nationale en subnationale identiteit.

Zij zijn er immers van overtuigd dat diegene die zwaait met een Franse vlag een bekrompen nationalist is. En nog erger is de Fransman die zwaait met een Corsicaanse vlag en droomt van democratisch zelfbestuur. Maar de vijftalige Erasmusganger die trots staat de brullen dat Europa nunc unita est, is verheven boven die pietluttige mentaliteit. Door zo’n houding is dat risico op onderdrukking van elke nationale identiteit reëel en potentieel gevaarlijk.

Juist daarom moet de Europadag het feest zijn van het lappendeken dat Europa is. Met mensen die zich tegelijk stedeling, regionalist, patriot en Europeaan voelen, en daar ook allemaal verschillende vlaggen van hebben. Die geloven in de kracht van nauwe Europese samenwerking, alsook in de kracht van de eigen volksgemeenschap. Die fier zijn op al dan niet verzonnen heldenverhalen en vroegere nobele overwinningen, zowel subnationale, nationale als Europese.

Meerlagige identiteit

Die meerlagigheid is immers het échte Europa, een quasi onuitputtelijke grondstof voor streven, engagement en innovatie. Dat lappendeken dat zich over de eeuwen heeft gevormd, en soms met haken en ogen aan elkaar hangt, is de échte Europese identiteit.

Het kleinste continent van de wereld, met een heerlijk hoge concentratie aan talen, volkeren en culturen, dat is een meerlagigheid die we best koesteren. Europadag dient op de eerste plaats een feest te zijn die deze verschillende identiteiten omarmt. Zonder een gevoel van verhevenheid omdat onze identiteit een sterkere zogenaamde postnationale Europese component zou bevatten. Want het is net dat gevoel van beter zijn, van morele superioriteit, dat de eerste stap zet naar de gevaren van overdreven nationalisme.

‘t Klein Verzet viert Europadag in ieder geval op die manier. De Europese vlag – aangepast met een quasi oneindig aantal sterren als symbool van dat sociaal-cultureel lapendeken – siert de voordeur van de herberg.

Te samen met de heiligendag van Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen vormt 9 mei immers dé gelegenheid tot het vieren van Europa’s unieke eigenheid, gevoed door een eeuwenoude diversiteit die het continent ook in de toekomst moet blijven kenmerken. Juist daarom doen de andere vlaggen die worden uitgehangen ter gelegenheid van ‘nationale’ feestdagen niets af aan ons Europees engagement, eerder integendeel.

Naar een tekst van Donald de Vinck (1996) gepubliceerd in Doorbraak van 15 mei 2020.