Heilige Jan Berchmans

Heilige Johannes Berchmans
(° 13 maart 1599 – † 13 augustus 1621)

Patroon van de Vlaamse jeugd

De heilige Johannes (Jan) Berchmans werd geboren in de tegenwoordig naar hem vernoemde Sint-Jan Berchmansstraat in Diest, als oudste van vijf kinderen. Zijn vader, eveneens Jan genaamd, was schoenmaker, zijn moeder lag vaak ziek te bed en kon niet voor de kinderen zorgen. Jan koesterde reeds vroeg priesterambities maar nam toen voornamelijk de zorgen van de jongere kinderen op zich. Toch kon hij niet verhinderen dat ze uit huis geplaatst werden. Hijzelf vond onderdak bij de plaatselijke priester die Jan in dienst nam als huisknecht en in ruil daarvoor zijn priesteropleiding betaalde.

Enige tijd later verhuisde hij naar de woning van een kanunnik in Mechelen waar hij verder werkte als huisknecht en aan het seminarie studeerde. In 1616 trad hij toe tot de Jezuïetenorde die inmiddels in Mechelen een college opgericht had. Hij droomde ervan grote daden te verrichten, bijvoorbeeld als missionaris. Zijn novicemeester leerde hem echter het volgende:

‘Heiligheid bestaat niet in het verrichten van buitengewone dingen,
maar in het buitengewoon verrichten van gewone dingen’

Voor een vervolgstudie in de filosofie werd hij samen met een mede-student naar Rome gestuurd. Tijdens zijn verblijf in Rome maakte Jan een onuitwisbare indruk op zijn medestudenten en oversten door zijn nederigheid, optimisme en onvermoeibare inzet. Op het einde van zijn studie mocht hij – als primus – zelfs het plechtige slotdispuut houden. Hij deed dit met zoveel brio dat niemand merkte dat hij toen al ernstig ziek was.

Nog diezelfde week bezweek Jan aan de gevolgen van dysenterie. Hij overleed in de ochtend van 13 augustus 1621 in het huis van de Jezuïetenorde in Rome. Hij was amper 22. Zijn lichaam werd in de daaropvolgende dagen opgebaard in de kerk en bracht een enorme volkstoeloop teweeg. Iedereen was ervan overtuigd dat Jan een groot heilige was. Toch lag zijn heiligheid niet in grote daden maar eerder in kleine dingen: het gewone met buitengewone toewijding doen.

Johannes Berchmans werd in 1888 heilig verklaard en wordt sindsdien vereerd als patroon van de schoolgaande kinderen en de Vlaamse jeugd in het bijzonder. Zijn graf bevindt zich in de Sant’Ignaziokerk in Rome, zijn hart wordt bewaard als relikwie in Onze-Lieve-Vrouw van Leliëndaalkerk in Mechelen.

De heilige Johannes Berchmans wordt afgebeeld als priester, met boek, kruis of rozenkrans.

Afbeelding: De heilige Johannes Berchmans door Boetius Adams Bolswert, ca. 1621.